Riskli Yapıların Tespit Edilmesine İlişkin Esaslar Avcılar
RİSKLİ YAPILARIN TESPİT EDİLMESİNE
İLİŞKİN ESASLAR
Deprem Yer Hareketi
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü
- Yer Hareketi Düzeyi
- Zemin Parametreleri
- Risk Tespit Spektrumu
- Deprem Yer Hareketi Seçimi
Belirli bir yer hareketi için:
- Yapı (TSDS) periyoduna karşılık gelen maksimum yer hareketi genliğini (Sa, Sd, Sv) temsil eder.
- Spektral İvme, Sa(T)= max|ü+üg|
- Spektral Deplasman, Sd(T)= max|u|
- Spektral ivmenin en büyük yer ivmesi (PGA) ile normalize edilmesi.
- Birden çok deprem kaydı için Davranış spektrumunun elde edilmesi.
- Ortalama spektrumun hesaplanması.
Vb,m ax
= Sa
- Bir bölge için elde edilen ortalama spektrum düzleştirilir.
- Düzleştirilmiş spektrum
denklemsel olarak ifade edilir.
- Düşey eksen yapıya etki eden taban kesme kuvvetini (Vb,max) hesaplamak için kullanılır.
W g
Tekrarlanma Periyodu:
- Belirli bir bölgedeki bir deprem yer hareketinin meydana gelme sıklığını ifade eder.
• İstatistiksel olarak hesaplanır. Yer hareketi aşılma olasılığını ifade eder.
Poisson modeli
| n |
m (M
- m * ) = –
ln (1 – P (M
t
- m * ))
P= aşılma olasılığı
t= öngörülen zaman aralığı
n=Yıllık ortalama aşılma oranı
Örnek: P= yüzde 10 (Aşılma olasılığı)
t= 50 yıl
n= -ln(1-0.1)/50=2.107´10-3
Tekrarlanma periyodu = 1/n=1/2.107´10-3= 475 yıl
P= yüzde 2 (Aşılma olasılığı) t=50 yıl
n= -ln(1-0.02)/50=4.04´10-4
Tekrarlanma periyodu= 2475 yıl
| Deprem Yer Hareketi Düzeyi-1 (DD-1) |
| 50 yılda aşılma olasılığı %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yıl) olan çok seyrek deprem yer hareketi (gözönüne alınan en büyük deprem yer hareketi ) |
| Deprem Yer Hareketi Düzeyi-2 (DD-2) |
| 50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan seyrek deprem yer hareketi (standart tasarım deprem yer hareketi) |
DBYBHY 2007/RYTEİE 2013
A (T ) =
Ao I S ( T )
S ae (T ) =
A (T ) g
| Etkin Yer İvmesi Katsayısı (Ao) | |
| Deprem Bölgesi | Ao |
| 1 | 0.40 |
| 2 | 0.30 |
| 3 | 0.20 |
| 4 | 0.10 |
TBDY 2019/RYTEİE 2019
- Riskli yapı tespitlerinde yapının bulunduğu zemin sınıfı, zemin etüdü ile belirlenecektir (RYTEİE (2013)’ten farklı).
- Sahada zemin etüdü yapılmasına olanak olmayan durumlarda (bitişik nizamlı binalarda yeterli çalışma alanının bulunmaması, altyapı şebeke sistemlerinin yoğun olması, yeraltı ulaşım ağının bulunması, vb.) ise zemin sınıfı, yapının bulunduğu zeminde daha önce yapılmış olan zemin etütlerine göre veya yapının bulunduğu zemin özelliklerini temsil eden en yakın bölgede daha önce yapılmış veya yeni yapılacak olan zemin etütlerine göre belirlenecektir.
- Zemin parametreleri, zemin profilinin temel alt kotundan itibaren aşağıya doğru en üst 30 m kalınlığındaki kısmı için belirlenecektir. Birbirinden belirgin şekilde farklı zemin ve kaya tabakalarını içeren zemin profillerinde üst 30 m’deki tabakalar, yeteri kadar alt tabakaya ayrılarak ortalama değerler hesaplanacaktır.
- Yüzeysel temellerde, temel taban kotu ile kaya üst kotu arasında kalınlığı 3
m’den fazla zemin bulunması durumunda ZA ve ZB sınıfı tanımlaması
Zemin Etkileri
| Yerel Zemin Sınıfı Kısa periyot bölgesi için Yerel Zemin Etki Katsayısı FS SS ≤ 0.25 SS = 0.50 SS = 0.75 SS = 1.00 SS = 1.25 SS ≥ 1.50 ZA 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 ZB 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 ZC 1.3 1.3 1.2 1.2 1.2 1.2 ZD 1.6 1.4 1.2 1.1 1.0 1.0 ZE 2.4 1.7 1.3 1.1 0.9 0.8 ZF * |
S = S F
D S S S
S D 1 = S 1 F1
| Yerel Zemin Sınıfı | 1.0 saniye periyot için Yerel Zemin Etki Katsayısı F1 | |||||
| S1 ≤ 0.10 | S1 = 0.20 | S1 = 0.30 | S1 = 0.40 | S1 = 0.50 | S1 ≥ 0.60 | |
| ZA | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 |
| ZB | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 | 0.8 |
| ZC | 1.5 | 1.5 | 1.5 | 1.5 | 1.5 | 1.4 |
| ZD | 2.4 | 2.2 | 2.0 | 1.9 | 1.8 | 1.7 |
| ZE | 4.2 | 3.3 | 2.8 | 2.4 | 2.2 | 2.0 |
| ZF | * | |||||
Az Katlı Binalar: ZF için yerel zemin etki katsayıları ZE zemin sınıfı ile aynı alınacaktır.
Orta Katlı Binalar: ZF için ZE zemin sınıfı yerel zemin etki katsayıları 1.4 ile çarpılacaktır.
*İnteraktif Web Uygulaması: https://tdth.afad.gov.tr/
*E-devlet ile giriş Kontrol Menüsü
KONTROL MENÜSÜ
Deprem Yer Hareketi Düzeyi Seçimi: Katman kontrolü butonu ile yapılır.
Harita Detayları: İl, İlçe, Mahalle
Katman kontrolü butonu ile yapılır
Lokasyon Seçenekleri:
Lokasyon Seçenekleri:
- Harita üzerinde lokasyon seçimi-bilgi butonu ile
- Koordinatla lokasyon seçimi – koordinata git butonu
Raporlama: Raporlama Sekmesi ile
Raporlama: Detaylı rapor için
22
Raporlama: Detaylı rapor için
23
Karşılaştırmalar –RYTEİE (2013) ve RYTEİE (2019)
Saha 1: İstanbul, Bahçelievler Z1 (ZB) yerel zemin sınıfı Koordinatlar:
Enlem: 41.002, Boylam: 28.864
DBYBHY 2007
- Derece deprem bölgesi, A0= 0.4, TA=0.1, TB=0.3
| Tekrarlanma periyodu (yıl) Spektral ivme katsayıları PGA SS S1 43 0.114 0.264 0.070 72 0.179 0.414 0.112 475 0.448 1.090 0.300 2475 0.749 1.897 0.532 |
TBDY 2019
475 yıl için: SDS = SS´FS = 1.090´0.9=0.981 TB= SD1 / SDS =0.245s
SD1 = S1´F1 = 0.300´0.8=0.240 TA=0.2´ SD1 / SDS =0.049s
Saha 1: İstanbul ili, Bahçelievler ilçesi, Z1 (ZB) yerel zemin sınıfı
Koordinatlar: Enlem: 41.002, Boylam: 28.864
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
Saha 1: İstanbul ili, Bahçelievler ilçesi, Z3 (ZD) yerel zemin sınıfı
Koordinatlar: Enlem: 41.002, Boylam: 28.864
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
Saha 2: Ankara, Bala
Z1 (ZB) yerel zemin sınıfı Koordinatlar:
Enlem: 39.545, Boylam: 33.134
DBYBHY 2007
- Derece deprem bölgesi, A0= 0.3, TA=0.1, TB=0.3
TBDY 2019
475 yıl için: SS=0.437, S1=0.117
SDS=0.437´0.9=0.393, SD1=0.117´0.8=0.0.094
TB=0.238s, TA=0.048s
Saha 2: Ankara ili, Bala ilçesi, Z1 (ZB) yerel zemin sınıfı Koordinatlar: Enlem: 39.545, Boylam: 33.134
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
Saha 2: Ankara ili, Bala ilçesi, Z3 (ZD) yerel zemin sınıfı Koordinatlar: Enlem: 39.545, Boylam: 33.134
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.3
0.25
0.2
0.15
0.1
0.05
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.4
1.2
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0.8
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
Sahaya Özel Sismik Tehlike Analizi
(Yüksek Katlı Betonarme Binalar: Bölüm 6)
Olasılıksal Sismik Tehlike Analizi o Sahayı etkileyen sismik kaynakların
belirlenmesi
Deprem Katalogları
Sismotektonik (Sismik kaynaklar)
Sismik kaynak modelleri
- Her bir sismik kaynağın deprem yaratma kapasitelerinin belirlenmesi
- Magnitüd olasılık dağılımı
Depremlerin zaman içinde oluşumları için stokastik modeller
Yer hareketi tahmin denklemleri (azalım ilişkileri)
- Sismik tehlike analizi
- Sahaya özel tepki spektrumları
- Her bir sismik kaynağın deprem yaratma kapasitelerinin belirlenmesi
(Yüksek Katlı Betonarme Binalar: Bölüm 6)
Olasılıksal Sismik Tehlike Analizi
1 -3
= 2 .105 × 10
475
1 -4
= 4 .04 × 10
2475
SS_475
SS_2475
1 -3
= 2 .105 × 10
475
1 -4
= 4 .04 × 10
2475
SS
S1_475
S1_2475 S1
Deprem Yer Hareketleri
Amaç: Zaman tanım alanında deprem hesabı için kullanılacak yer hareketlerinin belirlenmesi
- Deprem kayıtlarının seçilmesi
- Deprem kayıtlarının ölçeklendirilmesi
- Deprem kayıtlarının dönüştürülmesi (Spektral Uyuşum)
Deprem Kayıtlarının Seçimi
- Deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu deprem büyüklükleri, fay uzaklıkları, kaynak mekanizmaları ve yerel zemin koşulları dikkate alınarak yapılacaktır.
- Binanın bulunduğu bölgede tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu geçmiş deprem kayıtlarının mevcut olması durumunda öncelikle bu kayıtlar kullanılacaktır.
- Sahaya özel deprem tehlikesine en fazla katkıda bulunan depremlere ait büyüklük ve fay uzaklığı bilgilerinin belirlenmesi için deprem tehlikesi ayrıştırma işleminden yararlanılabilir.
- Yeterli sayı veya nitelikte deprem kaydı seçiminin yapılamadığı
durumlarda, benzeştirilmiş yer hareketi kayıtları kullanılabilir.
- Benzeştirme için kullanılacak model parametrelerinin, söz konusu bölgede meydana gelmiş depremlerde kaydedilmiş gerçek deprem kayıtları ile uyumlu olduğu gösterilecektir.
(Yüksek Katlı Betonarme Binalar: Bölüm 6)
Seçilecek Deprem Kayıtlarının Sayısı:
- Seçilecek deprem kayıtları veya kayıt takımı sayısı en az onbir olacaktır.
- Aynı depremden seçilecek kayıt veya kayıt takımı sayısı üçü geçmeyecektir.
DBYBHY Deprem Yer Hareketi Genliklerinin Ölçeklendirilmesi
- Bir veya iki boyutlu hesap için seçilen tüm kayıtlara ait spektrumların ortalamasının 0.2Tp ve 1.5Tp periyotları
arasındaki genlikleri, yatay ivme
spektrumunun aynı periyot aralığındaki genliklerinden daha küçük olmayacaktır.
2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
0.6
0.4
0.2
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
T(s)
- Üç boyutlu hesap için seçilen her bir deprem kaydı takımının iki yatay bileşenine ait spektrumların kareleri toplamının karekökü alınarak bileşke yatay spektrum elde edilecektir. Seçilen tüm kayıtlara ait bileşke
spektrumların ortalamasının 0.2Tp ve 1.5Tp periyotları arasındaki genliklerinin, yatay ivme spektrumunun aynı periyot aralığındaki genliklerine oranı 1.3’ten daha küçük olmayacaktır. Her iki yatay bileşenin ölçeklendirilmesi aynı ölçek katsayıları ile yapılacaktır.
Deprem Yer Hareketinin Ölçeklendirilmesi-Yer hareketi seti
| Deprem No | Spektral Deger | Kayıt No. | Ölçek Katsayısı | Deprem | Yılı | İstasyon | Büyüklük, Mw | Mekanizma | Rjb(km) | Vs30 (m/s) |
| 1 | GeoMean | 139 | 4.05 | “Tabas_ Iran” | 1978 | “Dayhook” | 7.35 | Reverse | 0.0 | 472 |
| 1 | GeoMean | 832 | 3.82 | “Landers” | 1992 | “Amboy” | 7.28 | strike slip | 69.2 | 383 |
| 3 | GeoMean | 1111 | 3.93 | “Kobe_ Japan” | 1995 | “Nishi-Akashi” | 6.9 | strike slip | 7.1 | 609 |
| 4 | GeoMean | 1166 | 5.52 | “Kocaeli_ Turke | 1999 | “Iznik” | 7.51 | strike slip | 30.7 | 477 |
| 5 | GeoMean | 1633 | 2.17 | “Manjil_ Iran” | 1990 | “Abbar” | 7.37 | strike slip | 12.6 | 724 |
| 6 | GeoMean | 1787 | 3.89 | “Hector Mine” | 1999 | “Hector” | 7.13 | strike slip | 10.4 | 726 |
| 7 | GeoMean | 2734 | 4.02 | “Chi-Chi_ Taiwa | 1999 | “CHY074” | 6.2 | strike slip | 6.0 | 553 |
| 8 | GeoMean | 1165 | 3.00 | “Kocaeli_Turke | 1999 | “Izmit” | 7.51 | strike-slip | 3.6 | 811 |
| 9 | GeoMean | 4097 | 2.20 | “Parkfield_CA” | 2004 | “Slack Canyon” | 6 | strike-slip | 1.6 | 648 |
| 10 | GeoMean | 2897 | 6.00 | “Chi-Chi_ Taiwa | 1999 | “TCU138” | 6.2 | strike-slip | 33.5 | 653 |
| 11 | GeoMean | 3943 | 5.40 | “Tottori-Japan” | 2000 | “SMN015” | 6.61 | strike-slip | 9.1 | 617 |
| Mw: Moment büyüklüğü | Rjb: Joyner-Boore mesafesi | Vs,30: Kayma dalgası hızı | ||||||||
| 0 0. |
| 2.5 |
Deprem Yer Hareketinin Ölçeklendirilmesi-Yer hareketi seti
Son Söz
- Deprem yer hareketi spektrumu deprem tehlike haritasına bağlı olarak
elde edilmektedir.
- Türkiye Deprem Tehlike Haritaları için hazırlanmış olan Interaktif Web Uygulaması kullanılacaktır.
- Yüksek Katlı Yapılar için deprem yer hareketi kayıtları seçilecektir.
- Kayıtların seçimi ve ölçeklenmesi gereklidir.
Share this content:
